Abatavuga rumwe n’ubutegetsi baratinya izi mpinduka ko bashobora kwemerera kwaguka ku butegetsi bwa Perezida Faure Gnassingbe.
Togo Yemeje Itegeko Nshinga Rishya, Impinduka ziva muri Perezida zijya mu Nteko Ishinga Amategeko
Abadepite bo muri Togo bemeje impinduka z’itegeko nshinga zijyanye n’igihe ntarengwa cya perezida n’uburyo abatorwa ba perezida, bamwe mu banyapolitiki batavuga rumwe n’ubutegetsi n’imiryango itegamiye kuri leta bamaganye ko ari ihirikwa ry’itegeko nshinga.
Inteko ishinga amategeko ya Togo yari imaze kwemeza ubugororangingo ku ya 25 Werurwe, ariko ivugurura ryatumye abatavuga rumwe n’ubutegetsi bituma Perezida Faure Gnassingbe asaba ko hajyaho izindi nama ndetse n’amajwi ya kabiri y’abadepite.
Ku wa gatanu, abadepite bemeje burundu iryo vugurura, hasigaye iminsi mike ngo amatora y’abadepite yo ku ya 29 Mata nayo yari asubizwe inyuma kubera ibibazo bijyanye n’ivugururwa ry’itegeko nshinga.
Isomo rya kabiri ryemejwe n’abanyapolitiki 87 bose bari bahari bemera gahunda nshya, aho perezida atazongera gutorwa n’amatora, ahubwo n’abagize inteko ishinga amategeko.
Iri vugurura ryanashyizeho gahunda y’ubutegetsi bw’inteko ishinga amategeko kandi rigabanya manda ya perezida kugeza ku myaka ine kuva kuri itanu ya manda ebyiri.
Ntabwo hitawe ku gihe amaze kumara ku butegetsi, gishobora gutuma Gnassingbe aguma ku butegetsi kugeza mu 2033 aramutse yongeye gutorwa mu 2025, bikaba bishoboka cyane ko ishyaka rye rigenzura inteko.
Abatavuga rumwe n’impinduka batinya ko bashobora kwemerera kongera kwagura ubutegetsi bwa perezida umaze imyaka 19 n’umuryango we ku butegetsi. Se na wamubanjirije Gnassingbe Eyadema bafashe ubutegetsi mu gihugu cya Afurika y’Iburengerazuba ku nkombe binyuze mu guhirika ubutegetsi mu 1967.
Ku wa gatandatu, mu ihuriro ry’abatavuga rumwe n’ubutegetsi Dynamique Pour la Majorité du Peuple (DMP) n’abandi bashyize umukono ku masezerano bavuze ko guhindura itegeko nshinga ari inzira ya politiki yo kwemerera Gnassingbe kongera manda ye ubuzima bwe bwose.
Bati: “Ibyabereye mu Nteko ishinga amategeko ni coup d’Etat. Ibikorwa binini bizategurwa mu minsi iri imbere kugira ngo ‘oya’ kuri iri tegeko nshinga.”
Kubungabunga imbaraga mu buryo ubwo aribwo bwose
Ati: “Togo imaze guhindura inzira nshya igana kuri demokarasi isesuye kandi yitabira. Ibi biranyuzwe kandi bidutera ishema ”, Koumealo Anate, umudepite wo mu ishyaka rya UNIR riri ku butegetsi rya Gnassingbe, yabwiye abanyamakuru nyuma yo gutora ku wa gatanu.
Icyakora, itsinda ry’imiryango 17 itegamiye kuri leta yavuze ko iryo vugurura ari “umushinga wo… kwambura ubutegetsi ubutegetsi butavuga rumwe n’uburyo ubwo ari bwo bwose bwo guhindura demokarasi”, mu itangazo bahuriyemo batanze kuri iki cyumweru. Bahamagariye kandi umuryango w’ibanze wa politiki n’ubukungu muri Afurika y’iburengerazuba ECOWAS gufata ingamba zo gusubiza.
Perezida w’ishyaka ritavuga rumwe n’ubutegetsi Parti des Togolais, Nathaniel Olympio, yabwiye ibiro ntaramakuru AFP ati: “Igihe cyatweretse ko impungenge z’ubutegetsi bwe ari ukubungabunga ubutegetsi mu buryo ubwo ari bwo bwose.”
Perezida w’ishyaka ritavuga rumwe n’ubutegetsi rya Togole, Nathaniel Olympio
Ati: “Imikorere ya perezida w’inama njyanama iha umuntu umwanya wo gukoresha ubutegetsi mu buryo butagira imipaka, ku buryo byumvikana ko twemera ko uyu ariwo mwanya azakomeza.”
Ibindi bihugu byinshi bya Afurika, harimo Repubulika ya Centrafrique, Repubulika ya Kongo, Cote d’Ivoire na Gineya, byanyuze mu itegeko nshinga ndetse n’andi mahinduka mu mategeko mu myaka yashize bituma abaperezida bongerera manda zabo.
Mu karere ka Afurika y’Iburengerazuba no hagati na ho hagaragaye ihirikwa ry’ubutegetsi umunani mu myaka itatu ishize.
Igipolisi gikaze cyo gukumira mu myigaragambyo ya politiki cyakunze kubaho mu gihe cya Gnassingbe, nk’uko byari bimeze ku butegetsi bwa se igihe kirekire.
Faure Gnassingbe yongeye gutorwa bwa nyuma muri 2020 mu buryo butavuzweho rumwe n’abadashyigikiye ubutegetsi. Itegekonshinga rishya kandi rishyiraho inshingano nshya, perezida w’inama y’abaminisitiri, afite ububasha bunini bwo gucunga ibibazo bya leta.
@Rebero.co.rw
